Kaup á netinu

 

Á síðustu árum hefur netverslun aukist mjög enda þykir mörgum þægilegt að kaupa vörur í rólegheitum heima fyrir í stað þess að gera sér ferð út í búð. Netverslun virðist hafa aukist til muna í kjölfar kórónuveirunnar og margir nýtt sér þann kost að kaupa vörur í gegnum netið til að losna við að fara út úr húsi.

Þegar vörur eru keyptar á netinu er neytendaréttur að jafnaði nokkuð rýmri en þegar vara er keypt í verslun, sér í lagi hvað varðar rétt neytenda til að skila vöru. Réttur neytenda til ýmissa upplýsinga er líka mun ríkari við kaup á netinu.

 Seljanda ber að veita upplýsingar

Seljandi hefur ríka skyldu til að upplýsa neytandann á sölusíðu um flest allt sem máli skiptir, svo sem um eiginleika vörunnar en einnig um rétt neytanda til að skila vörunni. Seljandi verður að gefa upp nafn fyrirtækis, netfang, símanúmer og heimilisfang. Vanti þessar upplýsingar ætti neytandi að forðast viðskipti við viðkomandi.

Eftirfarandi eru upplýsingar sem neytandi á rétt á:

• Helstu eiginleikar vöru eða þjónustu sem samningur fjallar um.
• Nafn seljanda og heimilisfang, ásamt símanúmeri, bréfsímanúmeri og netfangi hans, eftir því sem við á, til að neytandi hafi tækifæri til að ná fljótt sambandi við seljanda og eiga samskipti við hann á skilvirkan hátt.
• Heildarverð vöru eða þjónustu, eða, þegar varan eða þjónustan er þess eðlis að ekki er hægt með góðu móti að reikna verðið út fyrirfram, á hvern hátt verðið er reiknað út.
• Fyrirkomulag á greiðslum, afhendingu og hvenær hún fer fram og, eftir því sem við á, framkvæmd og meðferð kvartana af hendi seljanda.
• Skilyrði, tímamörk og tilhögun réttar til að falla frá samningi, ef hann er fyrir hendi.
• Að neytandi skuli, eftir atvikum, bera kostnað af því að skila vöru ef hann fellur frá samningi og, í tilviki fjarsölusamninga, kostnað við að skila vöru sem ekki er hægt að endursenda í pósti.
• Kostnaður sem neytandi getur borið ef fallið er frá samningi.
• Að neytandi hafi ekki rétt til að falla frá samningi ef sá réttur er ekki fyrir hendi.
• Lögbundin úrræði neytenda vegna galla á söluhlut eða þjónustu.
• Gildistími samningsins, eftir því sem við á, eða, ef samningurinn er ótímabundinn eða endurnýjast sjálfkrafa, skilyrði fyrir uppsögn hans.
• Lágmarkstímabil skuldbindinga neytanda samkvæmt samningnum, eftir því sem við á.
• Hvort fyrir hendi sé kerfi fyrir kvartanir og úrlausn mála utan dómstóla sem seljandi fellur undir og, ef svo er, hvernig aðgangur fæst að því.

Réttur til að skila vöru

Þótt flestar verslanir leyfi fólki að skila og skipta vörum þá er ekkert í lögum sem tryggir neytendum slíkan rétt nema vara sé gölluð. Flestar verslanir gefa fólki þó tækifæri á að skipta og skila gegn inneignarnótu en fá, ef nokkur, dæmi eru um að seljandi endurgreiði vöru sem er skilað.

Þegar verslað er á netinu er réttur neytandans betur tryggður að þessu leyti því hann rétt á að skila vöru og fá endurgreiðslu. Á því eru þó nokkrar undantekningar, sjá í kaflanum hér að neðan. Þannig kemur fram í lögunum að neytandi hafi fjórtán daga frest til að falla frá samningi sem gerður er við kaup á netinu. Þarna er tekið tillit til þess að neytandinn hefur ekki sjálfur tækifæri til að skoða vöruna með eigin augum, prófa hana eða máta. Sendingarkostnaður, þegar vöru er skilað, fellur alla jafna á neytandann og ef um er að ræða innflutta vöru er líklegt að neytandinn hafi greitt virðisaukaskatt af vörunni. Það á að vera hægt að fá virðisaukaskattinn endurgreiddan ef sýnt er fram á að varan sé send aftur til seljanda.

Neytandinn þarf að tilkynna ákvörðun sína um að hætta við kaup til seljandans með sannanlegum hætti og áður en fresturinn til að falla frá kaupum rennur út. Það er neytandans að sanna að hann hafi tilkynnt seljanda að hann vilji hætta við kaupin og því er best að gera það með skriflegum hætti, t.d. í tölvupósti.

Ekki alltaf hægt að falla frá kaupunum

Það eru þó dæmi um kaup á netinu, eða annarri fjarsölu, þar sem neytandi á ekki rétt á að falla frá kaupum. Hér eru nokkur dæmi um slíkt:

Réttur til að falla frá samningi tekur EKKI til eftirtalinna tilvika:

• Afhendingar á vöru eða þjónustu þar sem verðlag er háð sveiflum á fjármálamarkaði og seljandinn hefur ekki stjórn á.
• Afhending á vöru sem er framleidd samkvæmt forskrift neytandans og ber skýrt auðkenni hans, t.d. sérpöntun af einhverju tagi.
• Afhendingar á vöru sem líklegt er að rýrni eða úreldist fljótt.
• Afhendingar á innsiglaðri vöru sem ekki er hægt að skila vegna lýðheilsusjónarmiða eða af hreinlætisástæðum hafi innsigli verið rofið eftir afhendingu.
• Afhendingar á vöru sem eðlis síns vegna er ekki unnt að aðskilja frá öðrum vörum eftir afhendingu.
• Afhendingar á innsigluðum hljóð- eða myndupptökum eða tölvuhugbúnaði sem neytandinn hefur rofið innsiglið á eftir afhendingu.
• Afhendingar á dagblöðum eða tímaritum að undanskildum áskriftarsamningum um afhendingu á slíku efni.
• Samninga sem eru gerðir á opinberu uppboði.

Viðbótarkostnaður

Rétt er að hafa í huga að þegar vörur eru keyptar frá öðrum löndum getur bæst við töluverður kostnaður, svo sem sendingarkostnaður, umsýslugjald og sendingargjald, og þá getur þurft að greiða virðisaukaskatt af vörunni. Á postur.is, undir „reiknivél erlendra sendinga“, er að finna góða reiknivél sem gefur til kynna hver endanlegur kostnaður er.

Þá er rétt að hafa í huga að margir seljendur hér á landi bjóða ókeypis sendingar, sérstaklega ef keypt er fyrir ákveðna upphæð, en slíkt tilboð gildir þó ekki alltaf um sendingar út á land.

Falla öll kaup á netinu undir lögin?

 Lögin gilda í langflestum tilfellum þegar neytendur eiga viðskipti á netinu (Lög um neytendasamninga nr. 16/2016) en þó eru á því undantekningar. Hér eru dæmi um kaup sem falla utan gildissviðs laganna:

• Happdrætti
• Samningar um fjármálaþjónustu
• Tilurð, kaup eða framsal fasteigna eða réttar til fasteigna
• Smíði nýrra bygginga eða verulegar breytingar á byggingum sem eru til staðar ásamt leigu á húsnæði til íbúðarnota
• Samningar um pakkaferðir
• Skiptileigusamningar fyrir afnot af húsnæði í orlofi eða frístundum o.fl.
• Samningar sem gerðir eru með aðstoð sjálfsala eða sjálfvirkra verslana
• Samningar sem eru gerðir við fjarskiptafyrirtæki um opinbera símasjálfsala eða um eina síma-, net- eða bréfsímatengingu sem neytandi hefur komið á
• Útvegun matvöru, drykkja eða annarrar vöru til daglegra heimilisnota sem seljandi sendir heim til neytenda, til dvalarstaðar hans eða vinnustaðar með sendlum sem fara tíðar og reglubundnar ferðir
• Farþegaflutningar
• Ef greiðsla neytanda fer ekki yfir 7.045 kr.

 

 Hvað gerist ef fallið er frá samningi?

Þegar neytandi fellur frá samningi sem gerður er á netinu, hættir með öðrum orðum við kaupin, þá skal seljandi endurgreiða honum allar greiðslur sem hann innti af hendi, þar á meðal sendingarkostnað. Þetta skal seljandi gera eigi síðar en fjórtán dögum frá því neytandi tilkynnti seljanda um ákvörðun sína að falla frá samningnum. Seljandi þarf þó ekki að endurgreiða viðbótarkostnað ef neytandi hefur óskað sérstaklega eftir öðrum afhendingarmáta en þeim ódýrasta sem seljandi bauð. Neytandi skal að sama skapi endursenda vöru eða afhenda hana seljanda án ástæðulausrar tafar og ekki seinna en fjórtán dögum frá þeim degi sem hann tilkynnti seljanda að hann ætlaði að falla frá samningnum. Neytandinn skal bera beinan kostnað af því að skila vörunni nema seljandi hafi samþykkt að bera kostnaðinn eða ef seljandi hefur ekki upplýst neytanda um að hann skuli bera þennan kostnað.

Hvað á ég að gera ef fyrirtæki virðir ekki lögin?

Neytendastofa er eftirlitsaðili með lögunum og getur beitt ákveðnum viðurlögum og því er rétt að beina ábendingum þangað ef upp koma álitamál. Félagsmenn Neytendasamtakanna geta haft samband við Neytendasamtökin og fengið upplýsingar og aðstoð ef þeir verða þess áskynja að fyrirtæki virða ekki þennan rétt.

Ef vara er keypt af fyrirtæki innan Evrópusambandsins, Noregi eða í Bretlandi þá geta neytendur leitað til Evrópsku neytendaaðstoðarinnar (ECC), sem Neytendasamtökin hýsa. ECC veitir neytendum sem lenda í deilum vegna viðskipta yfir landamæri ráðleggingar og aðstoð ef þeir lenda í vandræðum í samskiptum við erlenda seljendur. Nánari upplýsingar um ECC má finna á heimasíðunni www.eccisland.is